Vooraf
Deze tekst is –voor de periode tot 1995- gebaseerd op de brochure ’KWB Ganshoren - 50 jaar geschiedenis’ uit 1995, die werd opgesteld onder eindredactie van Omer Mommaerts.
Voor de periode 1995-2016 leest u meer in de brochure '70 jaar kwb Ganshoren' (.pdf - 10Mb) uit 2016, die werd opgesteld onder eindredactie van Bart Vandecasteele.
Alvast dit:
- kwb is een beweging van mensen, niet van papieren. We vinden praktisch geen documenten terug van de kwb-werking tot in de jaren 70. We moeten dus onvolledig zijn en hier en daar zullen wel wat historische onjuistheden geslopen zijn.
- Wie beelden wil zien uit de geschiedenis van de gemeente Ganshoren, kan terecht bij www.ganshoren-ingezoomd.be.
Periode voor 1945
In Ganshoren kenden we al in 1925 een afdeling van de Kristene Werkliedenbonden met als bezieler Adolf Verbestel en later Jan Meert. Maar het is vooral priester Lodewijk Dox (van 1914 tot 1940 onderpastoor) die in Ganshoren de fundamenten legt en de mensen vormt. We weten ook dat in Ganshoren tijdens de oorlog kwb-ers in het verzet actief waren, en dat zij altijd klaar stonden om een handje toe te steken in organisaties als Winterhulp, bij het opnemen van contacten met ‘weggevoerden naar Duitsland’ en bij de opvang van 'teruggekeerden uit werkkampen'.
Het eerste schriftelijke spoor van een kwb-lid dateert van 1 december 1944 met een inschrijving van Noppe Auguste, trambediende, onder het nummer 1905.
1945-1955
Ganshoren is nog en Vlaamse landelijke gemeente met veel arbeidersgezinnen aan de rand van de staf . De gemeente telt 7000 inwoners.
Dat er op dit ogenblik nog verwarring is over de naam van de eerste voorzitter van kwb ganshoren moet ons niet verwonderen. Heel het katholiek sociaal werk, waarin de parochiale jongens- en meisjesschool een belangrijke rol spelen, wordt door een groep mensen gedragen die onmiddellijk na de tweede wereldoorlog aan de heropbouw van het maatschappelijk leven meer dan de handen vol hadden. Het waren vooral oud-kajotters, die voor de oorlog actief waren in de Werkmanskring, een kwb "avant la lettre", die de sociale kar trokken. Drijvende krachten waren zeker Adolf Verbestel en Jan Meert, onderpastoor Swinnen en Emiel Jolie, Clement Braeckmans als kwb-propagandist en Victor Guns als gewesteleider. Het is bijna zeker dat Jan Meert voorzitter werd in 1951 en samen met hem kwamen de oud-kajotters Edward Droeshout, Jan Van Hemelrijck en Renaat De Koster in het bestuur. In datzelfde jaar werd een geschenk gekocht voor het honderdste lid.
kwb-ers uit die tijd herinneren zich nog goed de Vlaamse kermissen, de voetbalmatchen KAJ-kwb, de zomerfeesten en tombola’s om met de opbrengsten daarvan speelgoed en lekkernijen te kopen voor de grote jaarlijkse Sint-Niklaasstoet.
In 1947 had de vlaggenwijding plaats.
De vorming va de bestuursleden verliep vooral via de maandelijkse wijkmeestersvergaderingen. Voor de leden werden voordrachten georganiseerd in de school en werden toneelstukken opgevoerd met een sociale inhoud. Ze was er 'Moeder Antje' in 1949, en ‘Eén dag minister' van Robert de Gendt in 1955.
Terzijde: de dubbele bodem van de Familia? (een evenementenzaal die lag waar nu sint-Lutgardisschool staat)
Frans Michiels vertelt: "in de opbouw van de zaal Familia hielp ik, samen me andere kwb-ers, bij het leggen van de 240m² houten vloer. Laat op een zaterdagavond merkte Renaat De Koster dat het toneelpodium te laag was. Het radicaal besluit was: we leggen onmiddellijk een tweede bodem bovenop de eerste. Met het Volkswagentje van de pastoor werd hout gevonden, en tot een stuk in de nacht werd een doorgevlamd. Zo komt het dat de Familia een podium met een dubbele plank heeft, en dat alles in orde was voor de opening."
1956-1965
De wereldtentoonstelling van 1958 en de Wereldtentoonstellingslaan doen de bevolking van Ganshoren groeien. In 1956 wordt de parochiale jongensschool overgenomen door het Heilig Hartcollege, en in 1962 wordt het Sint-Lutgardisinstituut opgericht.
Het juiste jaar kennen we niet, maar wegens nachtwerk kon Frans Michiels, die ook gewestleider was, het voorzitterschap niet meer waarnemen en werd hij opgevolgd door Rik Debersaques. Na enkel jaren voorzitterschap werd deze afgelost door Renaat De Koster, die na een korte periode in 1961 de fakkel doorgaf aan Maurice Van Lier. In 1965 belette een ziekte Maurice, die er toen bijna alleen voorstond, nog verder zijn functie uit te oefenen en werd aan Emiel Van Coillie op een maandagavond gevraagd op de kwb-kar te trekken.In november 1959 waren er 138 leden en 21 wijkmeesters, twee jaar later nog 116 leden en 15 wijkmeesters. Het ledenaantal zal blijven zakken, dat had eveneens te maken met de oprichting van de KBG (Kristelijke Bond Gepensioneerden - nu OKRA) in 1956, die de oudere kwb-ers ‘overnam’.
Onder impuls van Pol Silon komt er een jonggezinnenwerking tot stand in samenwerking met KAV, en wordt er voor het eerst een avond rond Wereldsolidariteit opgezet. De lijst van activiteiten tussen 1959 en 1962 toont o.a. 17 studie-avonden gaande van godsdienstige thema’s (Pasen, de biecht...), over gezins- en arbeidersproblemen (de techniek van morgen, het schoolgaande kind, wereldsolidariteit...) tot de toenmalige actualiteit (Christendom en Marxisme, Kongo, Eenheidswet...).
Terzijde: familiereizen
1951 Walcheren
1970 Hengelhoef
1971 de vijvers van Averbode
1972 Kalmthoutse Heide
1973 provinciaal domein Wachtebeke
1974 de Efteling
1975 de Beekse Bergen
1977 Scheveningen
1978 Bellewaerde en de kolenmijnen in Zolder
1980 KWB-feestmarkt in Antwerpen
1981 Leievaart
1982 boorden van de Maas – Dinant
1983 Klein-Brabant
1984 op verkenning in Limburg
1985 Frans-Vlaanderen
1986 Zeeland
1987 la Lorraine
1988 drielandenpunt Valkenburg
1989 milieuboottocht – Hingene
1993 culturele hoofdstad Antwerpen
1966-1970
Zoals in de andere Brusselse gemeenten werd ook in Ganshoren gestart in mei 1966 met een Verbond van Vlaamse Verenigingen Ganshoren om het Vlaamse verenigingsleven te versterken en de groeiende verfransing tegen te gaan. De kwb was er van bij de aanvang bij om een positieve rol te spelen in wat later de Sociaal-Kulturele Raad (SKR), de gemeenschapsraad en nu het gemeenschapscentrum De Zeyp (link) geworden is.
In Ganshoren werd, zeker vanaf 1967, om de twee of vier jaar op de algemene vergadering (de huidige ‘startavond’ eind september) het bestuur verkozen of herkozen.
Na de zware arbeidsgerichte thema's van de jaren 1960-1965 kwam er een ommezwaai. De activiteitenkalender van de periode 1966-1970 werd vooral gevuld met thema’s als geloof en gezin, maar in het middelpunt van de belangstelling stonden vooral vrije tijd- en doe-het-zelf-activiteiten.
Terzijde: de vlag
Korneel Criau was, naast trouw lid, ook onze vaste vlaggendrager In 1973 werd, samen met de nieuwe bestuursverkiezing, de vlag overgemaakt aan de nieuwe ondervoorzitter Julien Hillaert, die ze zodanig goed verbogen heeft... dat ze pas teruggevonden werd begin 1995: goed geconserveerd, maar onbruikbaar. Na een paar omwegen (waarbij de vlag weer spoorloos was) berust de vlag sinds oktober 2010 bij het AMVB (Archief en Museum voor het Vlaamse leven te Brussel).
1971-1975
In Ganshoren blijft het aantal inwoners stijgen tot vooraan in de 20.000. Na de Wereldtentoonstellingslaan eind jaren '50 heeft men in de jaren '60 en het begin van de jaren '70 Ganshoren volgezet met hoogbouw en is de Maria Van Hongarijelaan geleidelijk aan volgebouwd. De oude kerk verdwijnt en de nieuwe Sint-Martinuskerk wordt ingewijd in september 1971.
De oprichting van de Nederlandse Cultuurcommissie (NCC) in 1972 bracht een nieuwe dynamiek in het Vlaams verenigingsleven in Brussel. Het is al een hele tijd de periode van de grote jaarlijkse bals in de Kerkhoflaan. Samen met de SKR deed ook kwb ganshoren zijn duit in het zakje bij de basisbesprekingen van het Eerste Kongres van de Brusselse Vlamingen in 1975.
In 1973 vind een bestuurswissel plaats. Leo Van Hauwermeiren wordt voorzitter, Julien Hillaert ondervoorzitter, André Debersaques schatbewaarder en Omer Mommaerts secretaris. Op initiatief van deze laatste wordt in 1972 een werkgroepje 'jongeren' opgestart, waaraan meewerkten: Guy Devroede, Pierre Gabriëls, Marcel Matthijs, Fred Jospeh, Roger Van Malderen, Jos De Cremer, Roger Vandemeersch...
Er wordt een filmfestival georganiseerd, en voor het eerst een politiek debat op poten gezet met verschillende partijen onder het thema 'het werknemersgezin en de politiek'. De jongeren werken mee in een werkgroep rond onderwijs en rond de 11.11.11-actie. Ook grondbeleid wordt in de activiteitenkalender opgenomen. De kleinkunst is in volle opvang en zowel staan Louis Verbeeckx, Miel Cools (340 kaarten verkocht), Jos Ghysen en het Kliekske komen aan bod. Later is er een optreden van Wannes Van de Velde. In november 1974 wordt terug aangeknoopt met de familiefeesten van een aantal jaren terug. Daarna worden dat, in samenwerking met de KAV, de jaarlijkse kerstfeesten , telkens hoogtepunten in het jaarprogramma (tot in 1993).
1976-1980
Met een verjongd en versterkt bestuur (wijkmeesters zijn bestuursleden geworden) gonst het van nieuwe activiteiten. We beginnen met een wekelijks volley-initiatieven, maar blijven doortrainen in voorbereiding van het jaarlijkse sportfeest in het Sint-Niklaasinstituut (Anderlecht). We trainen in de gemeentezaal en het verloren zweet wordt gauw bijgetankt 'In den Hemel'. Er wordt gestart met kook- en bakavonden.
Onder het motto "'t is van de gemeente, 't is van ons" lanceerde de kwb zich, eerst aarzelend maar dan met volle gewicht, in de leefmilieuproblematiek. Samen met de KAV, De Zeyp, en de wandel- en fietsclub ging in 1977 een 'inspraakavond' door. kwb ganshoren lag ook aan de basis van de fameuze 'Kritische Wandeling' van 1979. Een andere greep uit de activiteiten:
- een eerste gespreksavond met gastarbeiders, opgeluisterd door een Marokkaans orkestje in maart 1979
- politieke info-avond op 1 oktober 1976 in voorbereiding van de gemeenteraadsverkiezingen
- theater 'de uitzondering en de regel' door het MechelsMiniatuurtheater en publieke nabespreking met de spelers in september 1973
- panelgesprek in maart 1977
- 'overeenkomsten artsen-ziekenfondsen' met Marc Platel als moderator
- bezoek aan de steenkoolmijn in Zolder
Terzijde: evolutie kwb-lidgeld
beginperiode: vermoedelijk 5 fr. per maand
1947: 5 fr. per maand
1951: 6 fr. per maand
1966: 10 fr. per maand
1968: 13 fr. per maand
1971: 14 fr. per maand
1972: 15 fr. per maand
1973: 16 fr. per maand
1975: 20 fr. per maand
1979: 25 fr. per maand
1984: 30 fr. per maand
1985: 35 fr. per maand
1989: 40 fr. per maand
1995: 500 fr. per jaar
1996: 600 fr per jaar
2009: 25 euro per jaar
2020: 30 euro per jaar
1981-1985
Na de uitgebluste traditie van de bals begint de SKR een nieuwe traditie: die van de Culturele Maand of Tiendaagse (wat uiteindelijk ‘Land in Zicht’ werd). Naast de jaarlijks terugkerende activiteiten als de startvergadering, kerstfeest, kaarten, reizen, kook en volley weerspiegelen de kwb-activiteiten nogal waarheidsgetrouw wat er zich in de samenleving afspeelt. Een avond over 'wereldsolidariteit met Brazilië', film en debat over ‘chips’. Heel de vredesproblematiek en het plaatse van kernwapens kwamen aan bod op avonden als 'Minder wapens, meer ontwikkeling', ‘Atoomwapens, bedreiging voor vrede en gezondheid’ en we roepen op om deel te nemen van de vredesmanifestaties in 1981 en 1983.
In verband met de sociale strijd betuigt kwb ganshoren actief, met brief en bezoek, solidariteit met de bezet(s)ters van Galeries Anspach in Brussel, van Gregg (spoorwagenfabriek) in Lot, van het metaalbedrijf VTR in Machelen, met de stakingsactie van de scheepswerven Boel in Temse...
Een lessenreeks van 8 avonden over 'Economie, (n)iets voor mij’ wordt georganiseerd begin 1985; we trekken regelmatig de stad in met Brukselbinnenstebuiten; we gaan naar Theater Toone en het Brialmonttheater. We nemen in maart 1985 deel aan het Brussels kwb-feest "'t Es ons fiest" in de AB (link) waar Johan Verminnen en Jef Brum optreden in samenwerking met vele Brusselse kwb-afdelingen.
In de wijk van de "Villas" stonden we mee aan de wieg van het huurderscomité "Les Villas de Ganshoren". Hoogtepunt werd een wijkfeest in september 1987.
In onze vrijetijdsactiviteiten hebben we gepoogd wat "meerwaarde" te geven door tweemaal een hobbybeurs te organiseren tijdens de pinksterweekends van 1983 en 1985. Kregen ook een 'surplus' aan waarde: zowel de kookavonden met 'vreemd' koken (Marokkaans, Spaans, Portugees...) in het kader van 'Kulturen als Buren" als de sportactiviteiten: er kwam jogging bij op zaterdagvoormiddag met vooral Camiel Buys als Daniël Vijverman als trouwe lopers. Af en toe werd er ook gezwommen en in 1982 was er de 'Doe mee dag' op de sportvelden van het jeugdhuis en in 1984 de 'Sport-In-dag" aan en in de gemeentezaal aan het kerkhof.
1986-1990
Rik Degreef werd als voorzitter in september 1987 opgevolgd door Pierre Gabriëls. Tegelijkertijd werd op de startvergadering een herverdeling van taken doorgevoerd, die nog lang heeft doorgewerkt: voorzitter, secretaris, verslaggever, penningmeester, een woordvoerder, een contactpersoon De Zeyp.
Activiteiten als kaarten, sport, de jaarlijkse startavond, kerstfeest, reis, medewerking aan 11.11.11 en de culturele tiendaagse komen jaarlijks terug. Altijd opnieuw porberen we – niet altijd even succesrijk – activiteiten voor een jong en nieuw publiek te organiseren. Zo komt van 186 tot 1993 Sinterklaas opnieuw op bezoek bij de kinderen van jonge gezinnen; we starten met kindernamiddagen: een kleurwedstrijd, een kindercarnaval van 1987 en 1988 op initiatief van Thierry Henderickx. De nationale actie « Vrije begeleiding » helpt ons in Ganshoren van 1987 regelmatig cursussen Rijbewijs te organiseren met Marcel Matthijs als inleider. In datzelfde jaar kent de cursus ‘informatica’ succes bij heel wat jonge mensen van binnen en buiten Ganshoren. En zowel met twee optredens van Ronald van Rillaer als met medewerking van ‘de Frivole Framboos’ poogden we een ander publiek aan te trekken. Leefmilieu, een nationaal kwb-thema, is de aanleiding om gespreksavonden te organiseren, afgewisseld met een milieuwandeling, een hoorzitting en een milieuboottocht in Hingene in mei 1989. kwb ganshoren bleef natuurlijk kort op de ‘sociale bal’ spelen rond belastingen, de indexkoppeling en inleveren, het ‘sociale’ van ‘sociale woningen’, samenleven met ‘migranten’, voorbereiding van het Kongres van de Brusselse Vlamingen in 1986, EHBO, de films ‘Cry Freedom’ en ‘Yaaba’... Samen met andere afdelingen doen we mee aan de actie ‘Samen beter en goedkoper’ via een samenaankoop in mei 1988 van vuilniszakken.
Terzijde: lijst van voorzitters vanaf 1945
1945: Emiel Jolie of Adolf Verbestel of …
1951: Jan Meert
1954: Frans Michiels
1958: Rik Debersaques
1961: Renaat De Koster
1962: Maurice Van Lier
1965: Emile Van Coillie
1973: Leo Van Hauwermeiren
1981: Rik De Greef
1987: Pierre Gabriels
1995: Camiel Buys
2008: Guy Devroede
2013: Philippe Kempeneers£
2022: Greta Vanderlinden
1991-1995
In de Zeyp wordt de culturele tiendaagse omgevormd tot ‘Land in Zicht’, waaraan de kwb met enthousiasme meewerkt. Er is ook de samenwerking met Wereldwerkgroep De Zeyp. Onze eigen activiteiten: bezoek aan de ‘duidelijke tentoonstelling’ ‘Wit over Zwart’ en aan het Europees Parlement, oproep tot de betoging ‘Hand in Hand’, Spaanse kookavond, deelname aan Brussels Gekleurd, in groep naar het muziektheater ‘de vlucht van de Quetzal” in Halle en naar de opvoering ‘Je Anne’ (dagboek van Anne Frank) in het Lunatheater te Brussel. En dan was er, i.s.m. De Zeyp en de Wereldwerkgroep, het leerrijk en indringend optreden van de Vieze Gasten met ‘Een Klein Kasteeltje”.
We bouwen ook af. Sport en reizen, kerstfeest, Sinterklaasbezoek: dat is voltooid verleden tijd. We behouden: startavonden, kaartavonden (in handen genomen door Camiel Buys en Leo Van Hauwermeiren). We blijven ook bij bak- en kookavonden, waar Joris Van den Brempt zijn beste beentje voor zet. We proberen ook iets anders: een serie van drie avonden over ‘Sterven en erven’, een bezoek aan de Volkssterrenwacht, Brussel X, een drukkerij in Anderlecht…
In 1994 gingen we ook op pad en namen contact met een vijftigtal mannen, op zoek naar nieuwe leden. Resultaat: zes kwb-ers meer. En nu (1996) zijn we nog met vijftig.
Terzijde: evolutie van het ledenaantal
1947: 63 leden
1949: 67
1950: 78
1951: viering 100ste lid
1959: 138
1961: 116
1963: 97
1965: 93
1968: 88
1970: 66
1975: 70
1980: viering 100ste lid
1985: 87
1989: 68
1993: 50
1995: 55
1996: 50
2005: 33
2006: 33
2007: 34
2008: 33
2009: 32
2010: 43
2011: 43
2012: 47
2013: 50
2014: 50
2015: 50
1995-2015
Tijdens het feestjaar 1995-1996 was het aantal leden al gedaald tot 55. (Vijftien jaar eerder, in 1980, werd nog het 100ste lid gevierd.) Na 1995 bleef het ledenaantal verder dalen met een dieptepunt van 32 in 2009.
De redenen daarvan waren drieledig:
- De leden werden (en worden) ieder jaar een jaar ouder, waarbij heel wat leden ofwel stopten ofwel overstapten naar seniorenverenigingen.
- In mindere mate, maar toch niet onbelangrijk: leden die verhuisden naar andere gemeenten. Soms ver, soms dichtbij Ganshoren, maar veelal te ver om nog activiteiten bij te wonen (en dus lid te blijven).
- De instroom stokte ook. Ganshoren groeide als onderdeel van de meertalige grootstad, waar iedereen leeft in verschillende netwerken (en niet iedereen iedereen meer kent). In die context is het niet zo vanzelfsprekend om nieuwe mensen aan te spreken om lid te worden van een Nederlandstalige vereniging.
Eenzelfde evolutie doet zich voor in het bestuur. Waar er in de topjaren 80 nog 10 à 15 bestuursleden waren, daalde dit tot een viertal in het prille begin van de éénentwintigste eeuw.
Maar vanaf 2004 kentert het tij. De aandacht voor een opener communicatie groeit, alle activiteiten worden systematisch opengesteld voor niet- leden, Langzaam wordt de instroom van nieuwe leden groter dan de uitstroom en in het feestjaar 2015 staan we weer even ver als twintig jaar eerder. Er zijn terug 50 leden! En in 2016 zijn er opnieuw 7 bestuursleden, die elk binnen hun mogelijkheden een actieve rol opnemen.
Een paar activiteiten uit de periode 1995-2015 willen we toch kort in de kijker plaatsen, omdat ze een nieuwe invulling weerspiegelen.
- De klassieke jaarvergadering bij de start van het werkjaar, is geëvolueerd naar een startvergadering met ‘een hap en een drank’, een optreden, samenzang, een filmverslag van de voorbije activiteiten, een presentatie van de nieuwe activiteiten en vooral veel ambiance. Het dieptepunt (met een tiental aanwezigen) ligt al ver in het verleden – de laatste jaren verwelkomt het bestuur telkens een vijftig tot zestig aanwezigen.
- De jaarlijkse zaklampentocht i.s.m. Scouts en Chiro. Een avondtocht in februari in het Laarbeekbos met een kampvuur als afsluiter. Ontstaan in 1999 om de link met jeugdbeweging(en) nieuw leven in te blazen. Intussen nemen ook Davidsfonds en de Gezinsbond Ganshoren aan deze activiteit deel. Jaarlijks doen een 60-tal kinderen en een 40-tal volwassenen mee.
- Vanaf 2013 is er op een winterse zondagnamiddag een film met een sociale inspiratie. ‘Groenten uit Balen’ (2013), ‘Broken Circle Breakdown’ (2014), ’12 years a slave’ (2015) werden al geprojecteerd. Voor 2016 staat de film ‘Gandhi’ uit 1982 op het programma.
Ook inzake werkvormen zijn er rode draden die we in de kijker willen zetten:
- Via themawerking wordt een thema dieper belicht in verschillende activiteiten. Het meest expliciete voorbeeld was in 2011-2012: toen stond het thema ‘armoede’ centraal. Activiteiten daarrond waren de presentatie van het boek ‘Ik ben iemand/niemand’, een lezing (door lid Jan Beghin) over ‘Armoede in België en … nog meer in Brussel’ en de theatervoorstelling ‘ Leven in een krabbenmand’.
- Participatie van de leden loopt als een rode draad door de 70-jarige geschiedenis. Kwb Ganshoren bevroeg meermaals wat er leeft bij de leden, of peilde naar suggesties voor activiteiten. Een nieuwe insteek in 2006 was de actie ‘KWB-talentenjacht’ van kwb Nationaal. Leden vanuit hun interessepunt/hobby aan het woord laten leverde al heel wat boeiende activiteiten op, ook in kwb Ganshoren. Een greep uit de activiteiten:
- Insectenwandeling: Hugo Raemdonck (2009)
- Een ongelooflijk raadsel – waar zijn de rechtvaardige rechters?: Rudolf Maes (2011)
- Armoede in België … nog meer in Brussel: Jan Beghin (2011)
- Inleiding tot de Belgische biercultuur: Sven Gatz (2011)
- Spaanse en Kroatische wijnproefavond: Luc Leroux (2012)
- Verrassend wandelen rond de Molenbeek: Alain Beeckmans (2013)
- Gegidste wandeling in de Dansaertwijk: Luc Dehaen (2014)
- Marsepeintijd: Guido Handekeyn (2014)
- Westhoek 14-18: 100 jaar Groote Oorlog: Jan Beghin (2015)
- Herfstig koken - reerug: Luc Ooms (2015)
- Veggie Koken: Daniël Van Bossche (2015)
- Animatie bij de startavonden (o.m. Huub Devliegere, het koor Zinnefolee waar kwb-leden in meezingen…)
